Paul Cézanne – Nghệ Thuật Vẽ Chân Dung: Cội Nguồn, Phong Cách và Ảnh Hưởng
Paul Cézanne không chỉ được biết đến như “người cha của nghệ thuật hiện đại”, mà còn là họa sĩ đã định hình lại toàn bộ nghệ thuật vẽ chân dung của thế kỷ XIX.
Nghệ thuật vẽ chân dung của Cézanne nổi bật ở cách ông sử dụng hình khối, ánh sáng và cấu trúc màu để thay thế cho biểu cảm truyền thống.
Từ chân dung Hortense, con trai Paul cho đến những bức tự họa nổi tiếng, Cézanne đã biến mỗi khuôn mặt thành một hệ thống hình học sống động, đặt nền tảng cho Lập thể và nhiều trào lưu hội họa thế kỷ XX.
Bài viết này phân tích toàn diện hành trình và phong cách chân dung của ông – từ nguồn cội, phương pháp, đến ảnh hưởng sâu rộng về sau.
1. Từ chối Paris, tìm thấy tiếng nói tại miền Nam nước Pháp
Những năm 1880, Cézanne nhiều lần gửi tranh đến Salon Paris nhưng đều bị từ chối, năm 1884 ông tiếp tục thất bại và quyết định từ bỏ ý định chinh phục thủ đô.
Cézanne rời Paris và quay về miền Nam – nơi ánh sáng, địa hình và không khí tĩnh lặng của Provence trở thành mảnh đất nuôi dưỡng phong cách hội họa mang tính cách mạng của ông.
2. Bước chuyển trong nghệ thuật vẽ chân dung (1883–1885)
2.1 Chân dung con trai – sự giản lược để đạt cân bằng
Giai đoạn 1883–1885, Cézanne đã có nhiều bức vẽ chân dung con trai của mình. Trong bức Portrait de Paul Cézanne, fils de l’artiste, ông loại bỏ chi tiết hai bàn tay bắt chéo vì cảm thấy chúng không đóng góp cho cấu trúc tổng thể.
Bố cục đạt được sự cân bằng nhờ bóng nhân vật có dạng ô-van – một ví dụ tiêu biểu cho cách Cézanne ưu tiên hình học và khối, thay vì cảm xúc hay câu chuyện.
Những bức chân dung này hoàn toàn triệt tiêu biểu cảm giả tạo, báo trước triết lý hội họa của Matisse sau này: hình ảnh được giản lược để đạt giá trị hình thức cao nhất.
2.2. Hortense Fiquet – người vợ bí ẩn trong những bức vẽ chân dung kinh điển
Năm 1869 tại Paris, Cézanne gặp Hortense Fiquet, cô gái 19 tuổi xuất thân khiêm tốn, làm nghề đóng sách và mẫu vẽ theo giờ. Khi chiến tranh Pháp–Phổ nổ ra năm 1870, hai người tới Estaque và sống những tháng ngày hạnh phúc.
Mùa hè 1871 trở lại Paris, Hortense mang thai. Con trai họ – bé Paul – ra đời ngày 4/1/1872.
Mãi đến năm 1886, sau 20 năm yêu đương giấu giếm với nhiều bất đồng và hiểu lầm, họ mới chính thức kết hôn.
Nhiều giả thuyết cho rằng sự khác biệt văn hóa và giai cấp khiến họ luôn căng thẳng, nhưng chính Cézanne lại biến Hortense – người phụ nữ được xem là bình thường – thành nhân vật trung tâm của hàng loạt bức chân dung quan trọng nhất trong nghệ thuật hiện đại.
2.3 Nghệ thuật biến đổi hình ảnh Hortense – nguồn cảm hứng cho lập thể
Các nhà nghiên cứu thế kỷ XX, thông qua thư từ và hồi ức, phát hiện rằng chuỗi chân dung Hortense của Cézanne đã ảnh hưởng sâu sắc đến Braque và Picasso.
3. Vai trò của tranh vẽ chân dung tự họa trong sự nghiệp của Paul Cézanne
4. Két luận
Từ vịnh Marseille, chân dung con trai, Hortense, đến các bức tự họa, Cézanne đã tạo ra bước ngoặt lớn: ông biến chân dung thành một bài toán hình học, nơi màu sắc xây dựng không gian, ánh sáng tạo khối, và cảm xúc được thay bằng cấu trúc.
Ông không chỉ vẽ con người – ông vẽ cách thế giới được tổ chức bằng mắt và trí tuệ của người họa sĩ.
